Saturday, April 16, 2016

Grammar Work Sheet for practice containing Opposites, Synonyms, Adjectives and Abstract Noun forms for class 8 and 9 with SOLUTIONS/ANSWERS

मैं वैली स्कूल  में पढ़ाती हूँ । यहाँ पर मिडिल स्कूल और हाई स्कूल की कक्षाएँ लेती हूँ । वैली स्कूल में हम पाठ्य पुस्तक का प्रयोग न कर विभिन्न साधनों का प्रयोग कर विभिन्न विषय छात्र-छात्राओं को सिखाते हैं । इसलिए व्याकरण के मुद्दों को सिखाने के लिए हम विभिन्न स्रोतों से सामग्री संकलित करते हैं जिससे छात्र -छात्राएं विषय को अच्छी तरह से समझ सकें । इस ब्लॉग में प्रकाशित कार्य - पत्रिकाएं  और अभ्यास -पत्रिकाएं विभिन्न पाठ्य -पुस्तकों, व्याकरण पुस्तकों और रचनात्मक पुस्तकों  से एकत्रित की गई हैं । यहाँ मैं इस सामग्री को शीर्षक के अनुसार और प्रत्येक कक्षा के स्तर के अनुरूप प्रस्तुत कर रही हूँ । इस प्रकार यह स्पष्ट है कि विषय -सामग्री पर मैं अपना अधिकार नहीं जमा सकती । मैं इसे संकलित करने का दावा अवश्य कर सकती हूँ । विशेष रूप से यह कि इस विषय सामग्री को एक व्यवस्थित और संगठित ढंग से कक्षा के अनुरूप पढ़ाने और बच्चों को अच्छी तरह से समझाने का दावा कर सकती हूँ । इस विषय सामग्री को अध्यापक और अध्यापिकाओं के साथ-साथ सभी छात्र-छात्राओं के साथ बांटने में मुझे बहुत ख़ुशी है और मैं सभी पुस्तकों और उन्हें लिखने वालों का शुक्रिया करती हूँ कि उन्हीं के कामों को पहले मैंने अपने अध्यापन में प्रयोग किया और अब सबके साथ इसे बांट कर मैं सभी लेखकों के काम को बहुत से लोगों तक पहुंचा रही हूँ । आशा है कि आप सब को मेरा यह प्रयत्न पसंद आएगा और सभी के लिए यह सामग्री उपयोगी सिद्ध होगी ।  



उत्तर - १. शिक्षक , गुरु २. शिक्षिका , गुरवाइन  ३. राक्षस , दानव  ४. मेहमान , आगुन्तक   ५. सुधा , पीयूष  ६. घोड़ा, घोटक ११. हैरानी , अचरज  १२. नयन , नेत्र  १३. अग्नि , अनल  १४. नभ, आसमान  १५. गहना , जेवर  १६. ख़ुशी , प्रसन्नता  १७. कामना , चाह  १८. सुरपति , सुरेश  १९. भगवान , परमात्मा  २०. आयु, वयस  २१. बाग  , बगीचा  २२. प्रगति , तरक्की  २५. जलज , नीरज  २६. तट , कूल  २७. श्याम , मुरारी  २८. रश्मि , अंशु  २९. चमक , आभा  ३०. वसन , पट  ३३. धेनु , नंदिनी  ३४. यश , कीर्ति  ३५. पहाड़ , पर्वत  ३६. जाह्नवी , भागीरथी  ३७. मकान , गृह  ३८. अभिमान , गर्व  
उत्तर - ४१. खत , पत्र  ४२. पंछी , पक्षी  ४४. पानी , नीर  ४५. वन , कानन  ४६. पताका , ध्वज  ५०. सरोवर , ताल ५२. नज़र , निगाह  ५३. सुर , देव  ५४. कष्ट , पीड़ा  ५५. गरीब , दीन  ५६. हालत , स्थिति  ५७. वार , दिवस  ५८. ओर , तरफ  ५९. अचल , कायम  ६०. साहसी , निर्भय  ६१. पृथ्वी , भूमि  ६३ . सरिता , तटिनी  ६४ . साफ , स्वच्छ  ६५. नवीन , नवल  ६६. नर , आदमी  ६७. फूल , सुमन  ६८. पैर , चरण  ६९. कसम , शपथ  ७०. सहर , सुबह  ७१. तनय , सुत  ७२. सनम , साजन  ७३. भार्या , दार  ७४. रोशनी , उजाला  ७५. स्नेह , प्यार  ७६. तुरंत , तत्काल  ७७. तनया , सुता  ७८. वायु , हवा  ७९. वृक्ष , तरु  ८०. शक्ति , दम  ८१. विद्युत , चपला  ८२. मेघ , घन  ८३. बच्चा , बाल 

उत्तर - ८४. पादप , विटप  ८५. जानवर , जंतु  ८६. सखा , नदीम  ८६ . मौत , मरण  ८७ . महतारी , जननी  ८८ . शिव, शंकर ९०. बारिश , बरसात  ९१. राही , राहगीर  ९२. राह , पथ  ९३. नृप , भूप  ९४. रात , निशा  ९५. युद्ध , समर  ९६. खून , लहू  ९७. अमीर , धनवान  १०२. मजबूर , लाचार  १०३. व्याकुल , बैचैन  १०४. पाठशाला, स्कूल  १०५. ब्याह , लग्न  १०७ . ज़हर , गरल  १०९. अरि , दुश्मन  ११०. तन , बदन  १११. धन , ज़मीन -जायदाद  ११२. सदा , हमेशा  ११३. नाग , सर्प  ११४. वर्ष , साल  ११५. संध्या , शाम  ११६. रवि , सूरज  ११७. सागर , जलधि  ११८. दास , नौकर  ११९. नारी , भार्या  १२०. सोना, कनक  १२२. खूबसूरती , सुंदरता  १२५. उल्लास, प्रसन्नता  १२६. हाथ , कर | 

उत्तर - १. क्षय  २. खण्ड  ३. अग्रज  ४. स्वतंत्र / मुक्त  ५. गौण  ६. प्रतिकूल  ७. विग्रह   ८. विरक्त  ९. विराग  १०. प्रकाश  ११. उजाला १२.  न्यायी  १३. भिज्ञ  १४. विष  १५. ग्रहण  १६. अधिक  १७. दीर्घायु  १८. ज्ञान  १९. प्रसिद्ध  २०. आवश्यक  २१. समर्थ  २२. योग्य  २३. सम्भव  २४. उपस्थित  २५. स्वस्थ  २६. साधारण  २७. गरीब  २८. धर्म  २९. उचित  ३०. उदय  ३१. एक  ३२. मान  ३३. नकली  ३४. क्षमता  ३५. अनर्थ  ३६. आज्ञा  ३७. पर्याप्त  ३८. कीर्ति 
उत्तर - ३९. अनुशासनहीनता  ४०. साध्य  ४१. आरम्भ  ४२. कर्मण्यता  ४३. पराया  ४४. उपेक्षा  ४५. चल  ४६. मर  ४७. न्यायी  ४८. नम्रता  ४९. पूर्णिमा  ५०. खर्चा  ५१. अनातुर  ५२. निराशा  ५३. अवरोहण  ५४. व्यय  ५५. दूर-दराज  ५६. पाताल  ५७. कैदी/गुलाम   ५८. प्रस्थान  ५९. अनादर  ६०. अवसाद  ६१. निर्यात  ६२. परिश्रमी  ६३. नास्तिक  ६४. पीछे  ६५. जाना  ६६. अनावश्यक  ६७. गत  ६८. गुलामी   ६९. अनाहार  ७०. विरक्त  ७१. श्रम /मेहनत  ७२. अनिच्छा  ७३. बेइज्ज़त  ७४. स्वीकार  ७५. बेइलाज  ७६. दण्ड  ७७. परलोक  ७८. बेईमान  ७९. अनिच्छुक  ८०. मुहर्रम  ८१. हैवानियत  ८२. अनुचित 

उत्तर - ८३. निम्न  ८४. निकृष्ट  ८५. दक्षिरायण  ८६. अवनति  ८७. निरुत्साह  ८८. अस्त  ८९. अनुदार  ९०. खुश  ९१. नीचे  ९२. नीच  ९३. अनुपजाऊ  ९४. नीचा  ९५. दक्षिण /प्रश्न  ९६. शीत  ९७.  नकद  ९८. गहरा  ९९. अनुपयुक्त  १००. समतल /सपाट  १०१. कोमल  १०२. मधुर  १०३. निष्कलंकित  १०४. वीर  १०५. कांतिहीन  १०६. सुरुप  १०७. अपकीर्ति  १०८. दयालु  १०९. सरल /आसान  ११०. सुनना  १११. नरम  ११२. शान्ति  ११३. स्वाभाविक  ११४. कृतघ्नता  ११५. वास्तविकता  ११६. सुकर्म  ११७. सरल  ११८. महान  ११९. सफेद  १२० विक्रय  १२१. अक्षम्य  १२२. अक्षर  १२३. स्थायी  १२४ . खोटा   १२५. अखण्डन   १२६. अखण्डित 

उत्तर - १२७. अखाद्य  १२८. बेचना  १२९. बंद  १३०. बदबू  १३१. त्याग  १३२. आगमन  १३३. अमृत  १३४. उथला  १३५. अवगुण  १३६. प्रकट  १३७. शिष्य  १३८. सूखा  १३९. ठंडा  १४०. सही  १४१. हाज़िर  १४२.  अनिवार्य  १४३. पद्य  १४४. जंगली  १४५. नफा  १४६. प्रेम  १४७. स्थिर  १४८. अचल  १४९. अचेतना  १५०. अचिन्तित  १५१. चरित्रहीन  १५२. उतारना  १५३. अचर  १५४. अचेतन  १५५. धूप  १५६. पकड़वाना  १५७. पकड़ना  १५८. बड़ी  १५९. अछूत  १६०. मृत्यु  १६१.  मरण  १६२. बुढ़ापा  १६३. जलयुक्त  १६४. सरल  १६५. पराजय  १६६. कनिष्ठ  १६७. तमोमय  १६८. भाटा  १६९. तरल  १७०. धीमा  
उत्तर - १७१. अतृप्त  १७२. धीरे  १७३. रोगी  १७४. बदतमीज  १७५. दबंग  १७६. रात्रि  १७७. सुख  १७८ सुगम  १७९. सुदिन  १८०. सबल  १८१. सौभाग्य  १८२. विदेश  १८३. सज्जन  १८४. सुकर  १८५. दानव  १८६. सुखी  १८७. देशद्रोही  १८८. सद्भावना  १८९. लेना  १९०. निर्दय  १९१. दानव  १९२. स्वच्छ/निर्मल  १९३. बहुत  १९४. अधीर  १९५. निर्माण  १९६. दुरात्मा  १९७. धनवान  १९८. दोषी  १९९. स्वार्थी  २००. ऊँचा  २०१. मलयुक्त/मैला   २०२. अनश्वर  २०३. पुरातन  २०४.  साक्षर  २०५. विनाश  २०६. प्रशंसा  २०७. अन्याय  २०८. ग्राम  २०९. साकार  २१०. सगुण  २११. अनैतिक  २१२. प्रशंसा   
उत्तर - २१३. शिख   २१४. कलंकित  २१५. दयावान  २१६. पक्षपाती  २१७. साक्षर  २१८. संदेह  २१९.  गण्य  २२०. सार्थक  २२१. सजीव  २२२. आशा  २२३. प्राचीनतम  २२४. अनिश्चय  २२५. नमकहलाल  २२६. खुश  २२७. अनिंद्य  २२८. स्वतंत्र  २२९. दुरात्मा  २३०. स्वाधीन  २३१. अंतिम  २३२. नयी  २३४, अप्राप्त  २३५. पुण्य  २३६. अपवित्र  २३७. तिरस्कार  २३८. पुरषार्थयुक्त  २३९. अधूरा  २४०. उत्थान  २४१. पश्चिम /अपूर्व  २४२. सायंकाल  २४३. अनपढ़  २४४. अपठित  २४५. मूर्ख  २४६. स्वार्थ  २४७. अप्रत्यक्ष  २४८. अंतिम   २४९. उत्तर   २५०. अप्रत्याशित  २५१. अप्रतिष्ठित  २५२. नुकसान  २५३. फलहीन  २५४. बुद्धिहीन  २५५. मुक्ति 

उत्तर - २५६. अक्सर  २५७. सभ्य  २५८. अंतर्रंग  २५९. खुशकिस्मती  २६०. समानता  २६१. शत्रु  २६२. मंदबुद्धि  २६३. शत्रुता  २६४. पतली  २६५. खट्टी/कड़वी  २६६. शत्रु  २६७. क्षुद्रता  २६८. अच्छाई  २६९. दानव  २७०. हल्का  २७१. लिखित  २७२. गौण  २७३. अपमान  २७४. दुरात्मा  २७५. तीव्र  २७६. मेजबान  २७७. सुखोपादक  २७८. अपयश   २७९. निरोगी  २८०. हँसी  २८१. भक्षक  २८२. प्रजा  २८३. अरुचि  २८४. हानिकारक  २८५. छोटी  २८६. देन  २८७. निर्लोभी  २८८. परलोक  २८९. आलौकिक  २९०. महान  २९१. प्रकट  २९२. कुख्यात  २९३. स्वदेश  २९४. विवेकयुक्त  २९५. निर्माण  २९६. अविकसित  २९७. पराजय  २९८. सधवा  २९९. अविदित 

उत्तर - ३००. अविभक्त  ३०१. संकुचित  ३०२. पतन  ३०३. साधारण  ३०४. अविद्या  ३०५. समर्थन  ३०६. सम्पन्न  ३०७. अविश्वासी  ३०८. अविश्वस्त  ३०९. अव्यवस्थित  ३१०. अशक्त  ३११. उष्ण  ३१२. गौर  ३१३. अशिक्षित  ३१४. मित्र  ३१५. अपशकुन  ३१६. शीलयुक्त  ३१७. दृश्य  ३१८. असत्य  ३१९. विग्रह  ३२०. विदा  ३२१. नौकर /दास  ३२२. दुरूपयोग  ३२३. दुर्व्यवहार  ३२४. अपमान  ३२५. असंयुक्त  ३२६. सूर्यास्त  ३२७. निष्क्रिय  ३२८. विदेश  ३२९. कायरता  ३३०. निरर्थक  ३३१. पराधीनता  ३३२ अस्वच्छ  ३३३. अस्थिर  ३३४. अस्पष्ट  ३३५. कुमति  ३३६. दुःख  ३३७. पराधीन  ३३८. निष्काम  ३३९. निजी  ३४०. असभ्य  ३४१. अशक्त 
उत्तर - ३४२. झूठा  ३४३. नर्क  ३४४. दुर्जन  ३४५. निर्जीव  ३४६. निराकार  ३४७. निःस्वार्थ  ३४८. दुर्लभ  ३४९. कठिन  ३५०. दुर्गन्ध  ३५१. असफलता  ३५२. नीरस  ३५३. विस्तृत  ३५४.  विमुख  ३५५. विषम  ३५६. दुराचार  ३५७. व्यक्ति  ३५८. असंयम  ३५९. विग्रह  ३६०. दास  ३६१. निःस्वार्थ  ३६२. अस्वीकारना  ३६३. बेस्वादिष्ट  ३६४. शासित  ३६५. असहेजकर  ३६६. अहित  ३६७. गैरहाज़िर  ३६८. जीत  ३६९. लाभ  ३७०. विषाद  ३७१. अहिंसा  ३७२. कुपुत्र  ३७३. बंधन  ३७४. खर्च   ३७५. दीर्घ  ३७६. अनचाहा  ३७७. अनसुना  ३७८. अनदेखा  ३७९. कुचाल  ३८०. अधार्मिक  ३८१. आलसी  ३८२. निराशापूर्ण  ३८३. अप्रयत्नशील  ३८४. दुर्बल  ३८५. अशांत 
उत्तर - ३८६. अपवित्र  ३८७. प्रकाशहीन  ३८८. नीरस  ३८९.  नाजायज  ३९०. दुरात्मा ३९१. विस्मरण  ३९२. निश्चिंतता  ३९३. निर्मल  ३९४. अनुपलब्ध  ३९५. गृहस्थ 
भाववाचक संज्ञा -
विशेषण से - १. मिठास  २. निर्बलता  ३. कपट  ४. प्रभाव  ५. अच्छाई   ६. विजय  ७. मुक्ति  ८. भक्ति  ९. लोकप्रियता  १०. भावुकता  ११. सदाचार  १२. विनम्रता  १३. ईमानदारी  १४. नियमितता  १५. उन्नति  १६. कायरता  १७. भलाई  १८. बड़ाई  १९. बल  २०. अमरता  २१. एकता  २२. बुराई  २३. शीतलता  २४. क्रोध  २५. प्यास  २६. कुरूपता  २७. ऊँचाई  २८. गहराई 
उत्तर - २९. जवानी  ३०. बुढ़ापा  ३१. मोटाई  ३२. सुंदरता  ३३. हिंसा  ३४. भूख  ३५. दयालुता ३६. चमक  ३७. नवीनता  ३८. रोचकता  ३९. गरीबी  ४०. प्रकृति  ४१. चतुरता  ४२. साहस  ४३. आज्ञा  ४४. उद्दंडता  ४५. शक्ति  ४६. बीमारी  ४७. प्रसन्नता  ४८. सफलता  ४९. लापरवाही  ५०. कुशलता  ५१. परिश्रम  ५२. आलस  ५३. गंभीरता  ५४. गंदगी  ५५. योग्यता  ५६. मँहगाई  ५७. वीरता  ५८. पागलपन  ५९. गहराई  ६०. तंदुरस्त  ६१. लम्बाई  ६२. शान्ति   ६३. मदद  ६४. कटुता  ६५. स्वास्थ्य  ६६. समझदारी  ६७. उपकार  ६८. ढीठता  ६९. धीरता  ७०. मूर्खता  ७१. चिकनाई  ७२. बाँकापन 
उत्तर - ७३. तीखापन  ७४. नीचता  ७५.नम्रता  ७६. श्रेष्ठता  ७७. कुटिलता  ७८. सरलता  ७९. पवित्रता  ८०. गर्मी  ८१. न्यूनता  ८२. हँसी  ८३. झूठ  ८४. ऊँचाई  ८५. भार  ८६. तेज़ी  ८७. पाप  ८८. नाखुश  ८९. मलिनता  ९०. कम  ९१. नैतिकता  ९२. आनन्द  ९३. दृढ़ता  ९४. अनुकूलता  ९५. उजलापन  ९६. कालापन  ९७. चिकनाई  ९८. स्वतंत्रता  ९९. छुटपन  १००. लाली 
क्रिया - १. सूखा  २. घबराहट  ३. बदलाव  ४. हँसी  ५. पहनावा  ६. भूल  ७. मिलावट  ८. खेल  ९. माँग  १०. चलन 
उत्तर - ११. कूद  १२. उछाल  १३. चमक  १४. गरज  १५. जकड़  १६. सिलाई  १७. लिखावट  १८. जीत  १९. कटाई  २०. धुलाई  २१. झिड़की  २२. घुड़की  २३. घबराहट  २४. गिरावट  २५. पहनावा  २६. फैलाव  २७. हँसी  २८. ठगी  २९. रंगाई  ३०. मिलावट  ३० . चूक  ३१ . सजावट  ३२ . बनावट  ३३ . झगड़ा  ३४ . दौड़  ३५. लेन -देन  ३६ . कटाई  ३७ . छपाई  ३८ . लालच  ३९. थकावट  ४०. सीख  ४१. बहाव 
सर्वनाम से -१.  निजता  २. अपनापन /अपनत्व  ३. ममत्व  ४. स्वत्व 
संज्ञा से - १. मित्रता  २. नारीत्व  ३. मजदूरी  ४. इंसानियत 
  
उत्तर - ५. दान  ६. शत्रुता  ७. बचपन  ८. चोरी  ९. ठगी  १०. लड़कपन  ११. पंडिताई  १२. पशुता  १३. अहंकार  १४. पुण्य  १५. पाप  १६. भाग्य 
विशेषण - 
भाववाचक संज्ञा से - १. कायर  २. भला  ३. बड़ा  ४. बलवान  ५. अमर  ६. बुरा  ७. शीतल  ८. प्यासा  ९. स्वस्थ  १०. कुरूप  ११. ऊँचा  १२. गहरा  १३. बूढ़ा  १४. जवान  १५. मोटा  १६. सुन्दर  १७. भूखा  १८. दयालु  १९. चमकीला  २०. रुचिकर  २१. प्राकृतिक  २२. नवीन  २३. डरपोक  २४. चतुर  २५. मज़बूत  २६. साहसी  २७. आज्ञाकारी  २८. उद्दंड 
उत्तर - २९. शक्तिशाली  ३०. बीमार  ३१. शरारती  ३२. झगड़ालू  ३३. विशेष  ३४. सावधानपूर्वक  ३५. सफल  ३६. कुशल  ३७. परिश्रमी  ३८. आलसी  ३९. शांत  ४०. लंबा  ४१. तंदुरुस्त  ४२. मूल्यवान  ४३. अच्छा  ४४. वीर  ४५. मँहगा   ४६. गरीब  ४७. लापरवाह  ४८. गहरा  ४९. समझदार  ५०. अमर  ५१. भारी  ५२. अनुभवी  ५३. हठीला  ५४. उद्यमी  ५५. अहिंसक  ५६. झूठा  ५७. सच्चा  ५८. अभिमानी  ५९. गुणवान  ६०. कृपालु  ६१. उदास  ६२. जोशीला  ६३. प्यारा  ६४. रोमांचकारी 
संज्ञा से - १. आर्थिक  २. देशी  ३. जहरीला  ४. पौष्टिक 
उत्तर - ५ . हठीला  ६ . रंगीला  ७ . बंगाली  ८ . जंगली  ९ . काबुली  १० . जापानी  ११ . ईरानी  १२ . बिहारी  १३ . देहाती  १४ . दैनिक  १५ . वर्णनीय  १६ . दर्शनीय  १७. स्थानीय  १८. भारतीय  १९. मानसिक  २०. सांसारिक  २१. वार्षिक  २२. राजनैतिक  २३. पारिवारिक  २४. दैहिक  २५. भौगोलिक २६. सामाजिक  २७. पौराणिक  २८. ऐतिहासिक  २९. साप्ताहिक  ३०. क्षणिक  ३१. विषैला  ३२. नियमित  ३३. कँटीला  ३४. अपना  ३५. माँसाहारी  ३६. शाकाहारी  ३७. दैनिक  ३८. मासिक  ३९. प्रान्तीय  ४०. राष्ट्रीय 

1 comment:

  1. बहुत उपयोगी है| अच्छी तरह से आपने इसे लिखा है|

    ReplyDelete